उन्हाची तीव्रता वाढत आहे, झाडे लावा झाडे जगवा

या ब्लॉग चे शीर्षक पाहता आपणास ब्लॉग चा विषय समजला असे मी समजतो. तर आपण सर्व वाचक म्हणाल कि हे वाक्य आम्हाला शाळेत शिकवले आहे, आम्हाला माहिती आहे वगैरे वगैरे. मला हा ब्लॉग आता यावेळी का लिहावा वाटला याचे कारण म्हणजे यावर्षी म्हणजे २०२४ च्या उन्हाची तीव्रता पाहता मला असे जाणवले कि झाडांची संख्या खूप मोठ्या प्रमाणात कमी झालेली आहे आणि त्याला सर्व आपण मनुष्य प्राणी जिम्मेदार आहोत. मनुष्यांनी जागोजागी सिमेंट कोन्क्रीट चे रस्ते वाढवले, पण रस्त्याच्या दुतर्फा झाडे मात्र लावली नाही, काही ठिकाणी झाडे लावली परंतु ती योग्य पधतिने जगवली नाहीत. त्यानंतर सिमेंट कोन्क्रीट च्या इमारती अति मोठ्या प्रमाणात वाढल्या, त्यासाठी झाडे तोडण्यात आली. शेती योग्य जमिनी चा वापर शहरीकरण वाढवण्यासाठी अती मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली आणि दिवसेंदिवस ती वाढत आहे.

 

     शहरीकरण वाढत आहे परंतु झाडे मात्र कमी होत आहे, त्यामुळे पर्यावरणाचा र्हास होत आहे. तर मित्रहो आपण पर्यावरण आणि पर्यावरणाचा समतोल वाढवण्यासाठी झाडे कशे वाढवता येतील यासाठी खूप सारे प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. जसे कि आपण शहरातच झाडांची संख्या कशी वाढवू शकतो, जी झाडे लावली आहेत ती कशा पद्धतीने जगवू शकतो. काही वेळेस असे होते कि आपण मोठा गाजावाजा करून झाडे लावतो परंतु ती झाडे परत पंधरा दिवसात कुणी तरी तोडून टाकतात. तर त्यासाठी ती झाडे मोठी होईपर्यंत त्याची योग्य प्रकारे कशी निगा राखता येईल याचे नियोजन प्रथम होणे गरजेचे आहे. 

   झाडे आपण प्रत्येक इमारतीच्या आवारात लाऊ शकतो जसे कि आपल्या घरातील प्रांगणात, रस्त्यांच्या दुतर्फा, शासकीय इमारतीच्या प्रांगणात, मंदिरासमोरील प्रांगणात, शहरात बगीचा असतो तिथे झाडांची संख्या आपण वाढवू शकतो. तसे पहिले तर झाडे लावण्यासाठी जागा असते पण आपण मनुष्य लोक त्याकडे दुर्लक्ष करतो. तर झाडे लावणे आणि ती वाढवणे हे प्रत्येक मनुष्याचे आद्य कर्तव्य आहे. कारण झाडामुळे प्रत्येक प्राण्यांना प्राणवायू मोफत मिळतो, पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी झाडांसारखी मदत दुसरे कुणी करू शकत नाही. 

      सध्याचे २०२४ चे उन्हाचे तापमान पाहता आपणास लक्षात येईल कि यावर्षी चे उन्हाचे चटके हे दरवर्षी पेक्षा जास्त प्रमाणात जाणवत आहेत. आपण प्रवासात पाण्याची थंड बाटली विकत घेतली तर तासाभरात त्या पाण्याच्या बाटलीतील पाणी गरम होत आहे, यावरून समजावे कि उन्हाचे प्रमाण किती वाढले आहे.

      तर प्रथ्वीवरील पर्यावरण आबाधित राखण्यासाठी झाडे लावून जगवणे अत्यंत गरजेचे आहे, तर आपण हा ब्लॉग वाचल्यानंतर लवकरात लवकर आपल्याच्याने शक्य असेल जिथे कुठे आपण झाड लाऊन ते वाढवू शकतो तिथे ते झाड लावावे, जेणे करून पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी आपली ती एक प्रकारची मदतच होईल. तर आपणास विनंती आहे कि येणाऱ्या पावसाळ्यात आपण एक तरी झाड लावावे आणि तेथेच न थांबता ते झाड वाढेपर्यंत त्याची निगा राखावी.

 आपला विश्वासू लेखक,

ज्ञानेश्वर पांचाळ.

सुसंवाद असणे आवश्यक

या लेखाचे शीर्षक सुसंवाद असणे आवश्यक आहे, तर सुसंवाद गरजेचा का आहे हे या लेखात वर्णन केलेले आहे. तर मित्रानो आपण जीवन जगताना आपल्याला विविध लोकासोबत संपर्क येतो जसे कि, सुरुवात आपल्या कुटुंबापासून, नंतर आपले मित्र, आपण जिथे काम करतो तेथील आपले वेगवेगळे सहकारी, कुठे कुणाच्या वाढदिवसाला, एखाद्या कार्यक्रमानिमित्त आपण एकत्र येतो. तर या ठिकाणी जर आपण कुणाशी बोललो नाही तर किंवा कुणी तरी आपल्याला स्वतः होऊन बोलेन अशी आपण वाट बघत राहिलो तर संवाद किंवा सुसंवाद होणार नाही. तर त्यासाठी जेथे आवश्यक आहे तेथे आपण स्वतः होऊन नमस्कार घालणे, विचारपूस करणे गरजेचे असते, त्यामुळे तेथे आपली वेगळी ओळख निर्माण होते. लोक आपल्या संवादा वरून आपल्याला ओळखतात आणि त्याचा उपयोग हि आपण जगात असताना समाजात आपल्याला आणि आपल्या वयक्तिक विविध गरजा पूर्ण करण्यासाठी होत असतो.

     दुसरी आवश्यकता म्हणजे जर आपण संवाद साधला तर सुसंवाद होईल. कारण आपण विद्यार्थी असाल, व्यवसायिक असाल, घरकाम करत असाल, कुठे तरी नोकरी करत असाल तर प्रत्येक क्षेत्रात आपला किंवा प्रत्येक व्यक्तीचा इतरांशी किंवा इतर व्यक्ती शी संपर्क येतो. तर तिथे आपण जर बोलण्यास कमी पडत असेल तर आपण काही प्रश्न स्वताला विचारावेत जसे कि आपण लवकर कुणाशी का संवाद साधत नाही, किंवा आपला सुसंवाद वाढण्यासाठी काय आपण स्वत मध्ये बदल करणे गरजेचे आहे, ते आपण तपासणे गरजेचे आहे.

    सुसंवादाचे बरेचशे उपयोग आहेत, जसे कि कुणी व्यवस्थित रीतीने आपले मुद्दे बोलत असेल, एखादा विषय व्यवस्थित हाताळत असेल तर त्या व्यक्तीची ती एक कला आहे आणि ती कला तो दिवसेंदिवस विकसित करत असतो. या कलेमुळे त्या व्यक्तीची सामाजामध्ये एक वेगळी ओळख निर्माण होते. तर सहसा जे मुले तरुण वयात येतात किंवा नुकतीच दहावी बारावी झालेली आहे अशे तरुण सहसा संवाद करण्यास कुठे तरी लाजतात, किंवा त्यांना काय बोलावे हे सुचत नाही किंवा त्यांना त्यांचे लहान पानापासुंचे वातावरण अगदी शांत असते, किंवा त्यांच्या वर आजूबाजूचं वातावरणाचा तसा प्रभाव पडलेला असतो, त्यामुळे अशी मुले सहसा सुसंवाद करण्यास, त्यांचे प्रश्न व्यक्त करण्यास तेवढे सक्षम नसतात. तर यासाठी अशा मुलांनी सहसा आपल्या शहरात जिथे जिथे साहित्यक कार्यक्रम असतात, किंवा काही खेळाच्या स्पर्धा असो, किंवा वादविवाद स्पर्धा यामध्ये आवर्जून भाग घ्यावा आणि आपल्या व्यक्तिमत्व विकसित करून घ्यावे.

    अजून सांगायचे झाले तर आतापर्यंत आपण आपल्या सभोवतालची काही कारणे पहिलीत, पण ज्यावेळेस आपण मोठे होतो आपले विवाह होतात, किंवा विवाह जमवायला आपण जातो त्यावेळी आपणास सुसंवाद साधता आला पाहिजे. आपले काय म्हणणे ते क्लियर मांडता आले पाहिजे. कारण लग्न जमवणे म्हणजे आपण एका जीवन अवस्थेतून दुसर्या जीवन व्यवस्थेत एक प्रकारे जात असतो तर हा लग्न व्यवहार अत्यंत हुशारीने किंवा अत्यंत तुमचे बुद्धी जाग्यावर ठेऊन करावा लागतो. कारण इथे ज्यांचे विवाह होणार असतात त्यांच्या जीवनाचा प्रश्न असतो. तर योग्य सुसंवाद साधून आपण ते विवाह जमवले किंवा ज्याचा विवाह आहे त्याने त्याचे व्यवस्थित मत मांडले तरच हे साध्य होते अन्याथा तिथे त्यांना त्याची किमत मोजावी लागते.

 

    अत्यंत महत्वाची गोष्ट म्हणजे व्यावहारिक जीवन जगत असताना तुम्ही तुमचे मत परखड पाने मांडले नाही किंवा तुमचा व्यवहारावर तुम्ही ठाम नसाल तर तुम्ही तिथे कुठे तरी शंभर टक्के फसणार किंवा कुणीतरी तुम्हाला जाणीव पूर्वक फसवणार. कारण तुमच्या मतावर तुम्ही ठाम नाही, त्यासाठी रोजच्या जीवनात आपल्याला जे रोज भेटतात त्यांना नमस्कार घालणे, खुश्हाली विचारणे, किंवा कामाच्या ठिकाणी असेल तर त्याठिकाणी आपण सतत अपडेट राहायला हवे. अपडेट राहिल्यामुळे आपण एक प्रकारे आपले ज्ञान दिवसेंदिवस वाढवत असतो, ज्ञान वाढले कि आपली कार्यक्षमता हि वाढतेच.

    बर्याचशा ठिकाणी गैरसमजामुळे वाद (भांडण) विकोपाला जाते, त्यासाठी ज्यांची कुणाची भांडण झाली आहे त्यांनी एकत्र बसून नेमके कोणत्या कारणामुळे आपण भांडतोय याची चर्चा करावी त्यात काही गैरसमज असतील, ज्याची त्यांनी समजून घ्यावी, त्या विषयी चर्चा करून शहानिशा करावी किंवा त्यावर काय योग्य उपाय होईल जेणे करून लवकरात लवकर होणार्या वादावर तोडगा मिळेल किंवा काही तरी उपाय होईल. 

    तर मित्रानो सर्व लेखावरून मला एवढेच सांगायचे आहे कि जीवन जगत असताना आपण प्रतेकानी एकमेकांशी सुसंवाद असू द्यावा जेणे करून आपण आपल्या सोबत आपले नातेवाईक आपले जवळचे सर्व एक प्रकारे समाधानी राहतील, आपले जीवन सुलाभतेणे आपण जगू शकतील, सुसंवादाने बर्याचशा समस्या सोडवल्या जातात.

    त्यामुळे आपले सर्वांगीण व्यक्तिमत्व विकास करण्यासाठी सुसंवाद असणे अत्यंत आवश्यक (गरजेचे) आहे.

लेखक: ज्ञानेश्वर सु. पांचाळ

    

माजलगाव धरण

माजलगाव येथील धरण हे सिंदफणा नदीवर बांधले असून, हे धरण बांधण्याचा मुख्य उद्देश म्हणजे सिंचन आणि विद्युत निर्मिती होय. हे धरण माजलगाव शहरापासून चार किलोमीटर दूर आहे. आणि अलीकडच्या काळात पिण्यासाठी देखील या धरणाचे पाणी वापरत आहेत.

       माजलगाव येथील धरण बांधकाम करण्याची सुरवात हि 1977 साली झाली होती व साधारण 1986 साली या धरणाचे बांधकाम पूर्ण झाले आहे. जवळपास 3840 चौरस किलोमीटर परिसर पाणलोट क्षेत्र या धरणा ने व्यापले आहे. धरणाची एकूण जल संग्रह क्षमता हि 454 दशलक्ष घण मीटर एवढी असून त्या पैकी 312 दसलक्ष घनमीटर उपयुक्त साठा या जलाशयात उपलब्ध आहे.

      या धरणाची उंची नदी पात्रापासून साधारण 31 मीटर उंच असून, लांबी हि 4668 मीटर आहे. सांडव्याची लांबी साधारण 239 मिटर एवढी आहे.

      धरणामध्ये एकूण बुडणरे क्षेत्र हे 7813 हेक्टर एवढे आहे, या धरणा मध्ये जवळपास 20 बुडीत गावे आहेत. या धरणासाठी 5600 tmc मातीकाम झाले असून 116 tmc दगड काम झाले आहे. 

      पैठण च्या नाथ सागरातून उजव्या कालव्याचे पाणी या धरणाला मिळते. एकूण 13 लक्ष हेक्टर लाभक्षेत्र असून, पैकी सव्वा लाख हेक्टर लागवडी साठी लाभ क्षेत्र होय आणि सिंचनासाठी जवळपास 1 लाख हेक्टर उपयुक्त झालेले आहे. त्याच बरोबर विद्युत निर्मिती साठी सुद्धा या धरणाचा वापर होतो. त्यासाठी तीन संच बसवले असून त्यामधून साधारण 2250 किलो वॉट विद्युत निर्मिती होते. 

       तर अशी ही माजलगाव धरणाची एकूण माहिती असून तालुक्यातील मोठ्या प्रमाणात शेतकरी या धरणामुळे सुजलाम सुफलाम झालेले आहेत.