संत नरहरी सोनार हे थोर संत होते त्यांचा जन्म 1313 मधील असून काही संतांच्या सांगण्यानुसार त्यांचा जन्म 1115 शतकातिल आहे. संत नरहरी सोनार यांचा जन्म पंढरपूर येथील असून ते शैव उपासक होते, म्हणजे ते फक्त भगवान शिवाची पूजा अर्चा करत असत इतर कुठल्याही देवाची ते पूजा वगैरे करत नसत. त्यांच्या घरात शैव पूजा कृपेनेच संत नरहरी सोनार यांचा जन्म झाला आणि त्या काळातील थोर संत चांगदेव यांनी त्यांचे नाव नरहरी ठेवले आणि हा भविष्यात थोर व्यक्ती होईल असे भाकीत केले होते.
संत नरहरी सोनार पंढरपुरातील प्रसिद्ध कारागीर होते, दूर वरून लोक त्यांची हातचे अलनकार नेण्यासाठी येत. त्याच क्षेत्रातील प्रसिद्ध सावकाराला खूप वर्षांनी मुल झाले आणि नवस म्हणून त्याने विठ्ठल भगवन्ताला चांदीचा करदोरा देण्याचे ठरवले. त्यासाठी ते संत नरहरी सोनार यांच्या घरी आले व नवस म्हणून भगवान विठ्ठलाला चांदीचा करदोरा करण्यासाठी त्यांनी नरहरी सोनार यांस सांगितले. परंतु संत नरहरी सोनारानी मी हे कार्य करू शकत नाही आपण दुसऱ्या सोनाराकडे करा म्हणून सांगितले.
त्यांनतर सावकाराने ठरल्या प्रमाणे विठलाच्या कमरेचे माप घेऊन संत नरहरी सोनार याना दिले, त्यांनंतर संत नरहरी सोनारानी आपल्या कुशल कारागिरीने उत्कृष्ट असा करदोरा बनवला आणि सावकाराला दिला. सावकाराने पूजेच्या दिवशी विठ्ठलाला करदोरा बांधत असताना तो चार बोटे कमी पडू लागला, रागाने सावकार असे कसे झाले म्हणून तावातावाने नरहरी सोनाराकडे निघाले परंतु वाटेत थोडे विचार करुण त्यांनी शांततेने परत चार बोटे करदोरा वाढून देण्यास सांगितले, नन्तर परत विठ्ठलाला करदोरा चार बोटे मोठा झाल्याचे जाणवले. परत सावकार संत नरहरी सोनाराकडे गेले आणि त्याना स्वतः माप घेण्यासाठी विनवणी केली, शेवटी संत नरहरी सोनार डोळ्यावर पट्टी बांधून मोजमाप घेण्यासाठी विठ्ठल मंदिरात येण्यास राजी झाले.
मंदिरात जाण्यापूर्वी त्यांनी डोळ्यावर पट्टी बांधली, विठ्ठल मूर्ती जवळ गेले, संत नरहरी सोनार जेव्हा विठलाच्या गळ्याभोवती हात फिरवत होते त्यावेळी त्यांना भगवान शिवाच्या गळ्यातील सापाची अनुभूती झाली, नन्तर विठ्ठलाच्या कमरेचे माप घेताना त्यांना शिवाची अनुभूती झाली, त्यांनतर परत त्यानी मूर्तीला परत चाचपडून पहिले तर डमरू आणि त्रिशूळाची अनुभूती संत नरहरी सोनार याना झाली, त्याक्षणी संत नरहरी सोनारानी डोळ्यावरील पट्टी काढली तर त्यांना साक्षात विठ्ठलाचे दर्शन झाले आणि डोळ्यावर पट्टी लावल्यास शिवाचे दर्शन झाले. त्या दिवशी "संत नरहरी सोनार याना शिव आणि विठ्ठल एकच आहेत" याचा साक्षात्कार झाला आणि हा साक्षात्कार झाल्यापासून संत नरहरी सोनार विठ्ठलाचे निसिम भक्त जाहले.
|| देवा तुझा मी सोनार, तुझे नामाचा व्यवहार ||
वरील अभंग म्हणत संत नरहरी सोनार विठ्ठल भक्ती मध्ये तल्लीन होत असत.
इ.स. 1285 मध्ये संत नरहरी सोनार विठ्ठल अलनकृत जाहले. संदर्भ क्र.1.
या साक्षात्कार झाल्या नन्तर संत नरहरी सोनार प्रसिद्धीस पावले. सोनार समाजातील सर्व समाज संत नरहरी सोनार महाराजांची जयंती आणि पुण्यतिथी मोठ्या उत्साहाने दरवर्षी साजरी करतात.
संदर्भ
💐💐💐💐💐
लेखक,
ज्ञानेश्वर पांचाळ.
