सोसिएल मेडिया म्हणजे एक असे माध्यम जेकी संगणकीय तंत्रज्ञानाचा वापर करून एक असे डिजिटल मंच ज्या द्वारे आपण आपले विचार किंवा संदेश सार्वजनिक किंवा ठराविक समूहामध्ये शेअर किंवा मनमोकळे करू शकतो.
असे सोसियल मेडिया सध्याच्या काळात डिजिटल सोसिएल मेडिया म्हणून ओळखले जातात. उदा. फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम, वॉट्सअप्प, टेलिग्राम इत्यादी. पूर्वी असे विचारांचे आदाण प्रदान करण्यासाठी सहज सोपे माध्यम उपलब्ध नव्हते. सध्या इंटरनेट सुविधा खूप वाढल्यामुळे डिजिटल युग झाले आहे. प्रत्येकाच्या हातात अँड्रॉइड टचप्याड मोबाईल आला आहे. ज्या व्यक्तीला वाचता किंवा लिहिता येत नाही ती व्यक्ती देखील अगदी सहज पद्धतीने या मोबाईलचा सहज वापर करत आहे. कारण बनवणाऱ्या लोकांनी मोबाईल बनवलाच त्या उद्देशाने, जेणे करून प्रत्येकाला त्या मोबाईल चा वापर करता यावा.
सोसियल मेडिया किंवा सामाजिक डिजिटल माध्यम, जसे फेसबुक, ट्विटर, वॉटसप एवढे लोकप्रिय होण्याचे कारण म्हणजे याद्वारे एक व्यक्ती एक संदेश किंवा विचार, महत्वपूर्ण माहिती अनेक लोकांना एकाच वेळी पाठवू शकते आणि तेही काही सेकंदात. सोसिएल मेडियाचे फायदे आहेत च आहे तेवढे तोटेपण आहेत.
सोसियल मेडियाचे फायदे हे आहेत की याद्वारे माहितीचे आदान प्रदान होते, बरेचशे मित्रसमूह जोडले जातात, नवनवीन उपक्रम, विविध ज्ञानपुरक नवनवीन माहिती सतत मिळत राहते. पूर्वी कोणता आजार कुठे पसरला, किंवा काही बातम्या, वयक्तिक असो वा सामाजिक या सहज बाहेर येत नसत किंवा चर्चा होत नसे परंतु या माध्यमा द्वारे त्या खूप कमी वेळात बाहेर येत आहेत. काही भ्रष्टाचार किंवा चोरी, बेकायदेशीर कामे हि कमी झाली किंवा सर्रास होत नाहीत जशी अगोदर होत असे. कारण रेकॉर्डेड विडिओ सेकंदामध्ये पूर्ण देशभर पसरतात एवढी मोठी ताकत या सोसियल मेडिया मध्ये आहे.
बातमी पसरताच खोटी माहिती पसरवणाऱ्याची किंवा बेकायदेशीर कृत्य करणाऱ्याची प्रचंड फजिती होते. त्यामुळे सोसियल मेडिया काळजीपूर्वक हाताळणे तेवढेच महत्वाचे आहे. आपला लॉगिन आयडी आणि पासवर्ड शेअर न करने, इंटरनेट कॅफे किंवा दुसऱ्याच्या मोबाईल किंवा संगणकावर लॉग आऊट केल्याची खात्री करणे अत्यन्त महत्वाचे आहे.
आपणास अनुभव असेलच कि काही तंत्रज्ञानाचे फायदे जसे असतात तसे तोटे पण असतात, तसे सोसियल मेडियाचे पण आहेत. उदा. फेसबुकवर नवीन मैत्री साठी आलेली विनंती (फ्रेंड रिक्वेस्ट) स्वीकारणे नन्तर तो मित्र किंवा मैत्रीण कालांतराने आभासी मित्र असतात म्हणजे एकमेकांना जास्त न ओळखता एकमेकांचे खूप सारे प्रश्नः शेअर करतात, परंतु याच वेळी धोका होण्याची शक्यता असते, कारण ते एकमेकाला सत्य किती बोलतात ते फसवणूक झाल्यावर लक्षात येते तोपर्यंत नाही. त्यामुळे सोसिएल मीडियाचा वापर मर्यादित आणि चांगल्या उपक्रमासाठी च करावा. अथवा याचे दुष्परिणाम हि तेवढेच आहेत.
सकारात्मक कामे: समाज उपयोगी माहिती शेअर करणे, सार्वजनिक हिताचे उपक्रम इत्यादी
नकारात्मक कामे: समाजा मध्ये तेढ निर्माण करणारे संदेश पसरवणे, समाजविघातक उपक्रमांना प्रोत्साहन इत्यादि.
तर 21व्या शतका कडे जात असताना समाजाच्या हित लक्षात ठेवून सोसियल मेडिया जसे फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम, वॉटसप यांचा योग्य रीतीने वापर करावा आणि तेच समाजाच्या आणि आपल्या हिताचे आहे.
💐💐💐💐
लेखक,
ज्ञानेश्वर पांचाळ.
